30ή Ιανουαρίου 2021.
Το δίστιχο του Συναξαρίου του Μηναίου της σημερινής εορτής αναφέρει: Είναι δίκαιο να τιμάμε σε κοινή εορτή τους Τρεις φωτεινούς αστέρες, που ανέβλυσαν με τη ζωή τους το φως της τρισήλιας θεότητας. Αλλά γιατί η Εκκλησία καθιέρωσε αυτή τη γιορτή, αφού ο καθένας τους τιμάτε σε ξεχωριστή μέρα του χρόνου; Ο λόγος είναι ο εξής: Στα χρόνια του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλέξιου του Κομνηνού (1081-1118), ευσεβείς λόγιοι της Κωνσταντινούπολης διαφωνούσαν ως προς το ποιος από τους Τρεις υπήρξε σημαντικότερος ιεράρχης.
Μερικοί θεωρούσαν τον Μέγα Βασίλειο και τον χαρακτήριζαν μεγαλοφυϊα, επειδή με τις ομιλίες του ερεύνησε σε βάθος τη φύση των όντων, με τις αρετές του συναγωνιζόταν τους αγγέλους, ήταν σοβαρός, ασκητικός, φιλάνθρωπος και απαλλαγμένος από καθετί γήινο.
Άλλοι προτιμούσαν τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, επειδή με το κομψό ύφος της γραφής του, το περιεχόμενο των λόγων του που διακρινόταν για τα βαθυστόχαστα νοήματά τους και το γοητευτικό λεξιλόγιό του, ξεπερνούσε όλους τους άλλους.
Οι υποστηρικτές του Ιωάννη του Χρυσοστόμου τον θεωρούσαν ανώτερο από τους δύο άλλους, με το σκεπτικό ότι ήταν περισσότερο συγκαταβατικός στη διδασκαλία του, ότι με τον ελκυστικό λόγο του και την ωραία διατύπωση των σκέψεών του καθοδηγούσε αποτελεσματικά τους ανθρώπους και τους έφερνε σε μετάνοια και ότι το μεγάλο συγγραφικό του έργο διακρινόταν για τη ρητορική του δεινότητα.
Οι μεταξύ των υποστηρικτών διαφωνίες καλά κρατούσαν και μάλιστα οδήγησαν τους χριστιανούς σε μερίδες: Βασιλείτες, Γρηγορίτες και Ιωαννίτες. Οι Τρεις Ιεράρχες, που δεν ήθελαν να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, εμφανίστηκαν χωριστά πρώτα και κατόπιν και οι τρεις μαζί, σε όραμα, στον Ιωάννη, τον επίσκοπο της πόλης Ευχάιτα της Παφλαγονίας, άνδρα ευσεβή και θεολογικά καταρτισμένο, και του είπαν: “Εμείς, καθώς βλέπεις, ενώπιον του Θεού είμαστε ένα και ανάμεσά μας δεν υπάρχει καμιά αντίθεση ή αντιδικία”. Του εξήγησαν ότι ο καθένας τους, ανάλογα με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έζησε και έδρασε και κάτω από την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, βοήθησε τους ανθρώπους να βρει τον δρόμο της σωτηρίας. Ότι ανάμεσά τους δεν υπάρχει πρώτος ή δεύτερος. Στη συνέχεια του είπαν να ενημερώσει αυτούς που φιλονικούσαν μεταξύ τους ώστε να ειρηνεύσουν, ορίζοντας και μια μέρα κοινού εορτασμού της μνήμης τους.
Επειδή Ιωάννης ήταν ξακουστός για την αρετή και την κατάρτισή του, οι λόγιοι της Κωνσταντινούπολης, οι αρχιερείς και ο πιστός λαός πείστηκαν σε όσα, ως εντολή των Τριών Ιεραρχών, τους μετέφερε. Και τον παρακάλεσαν να ρυθμίσει το ζήτημα.
Ο επίσκοπος λοιπόν Ιωάννης, που τον διέκρινε η σύνεση, αφού τον Ιανουάριο η Εκκλησία τιμούσε τη μνήμη και των τριών Αγίων (1η του μηνός τον Μέγα Βασίλειο, 25η Γρηγόριο τον Θεολόγο, 27η Ιωάννη τον Χρυσόστομο – ανακομιδή των λειψάνων), τους ένωσε σε μια κοινή εορτή την 30ή Ιανουαρίου. Φρόντισε μάλιστα να συνθέσει και την Ακολουθία τους, με τον φωτισμό των τριών Αγίων, αποδεικνύοντας έτσι ότι δεν υστερεί σε τίποτε ο ένας από τον άλλον. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι τόσο στην περίοδο του Βυζαντίου όσο και της τουρκοκρατίας οι Τρεις Ιεράρχες ήταν οι προστάτες της ελληνικής Παιδείας. Κι αυτό ισχύει και στα νεότερα χρόνια, μέχρι σήμερα.
Είθε να έχουμε την ευχή και ευλογία Τους, ιδιαίτερα δε ο μαθητόκοσμος και οι εκπαιδευτικοί μας!
Το απολυτίκιον. Ήχος α΄.
Τους τρεις μεγίστους φωστήρας της τρισηλίου θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας. Βασίλειον τον μέγαν, και τον θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι. Πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν. Αυτοί γαρ τη Τριάδι υπέρ ημών, αεί πρεσβεύουσιν.
Ευάγγελος Π. Λέκκος
θεολόγος, νομικός
