13/01/2021
Σύμφωνα με την ορθόδοξη Θεολογία και Παράδοση, Πατέρες είναι τα μεγάλα εκείνα αναστήματα του Αγίου Πνεύματος, τα οποία συνέχισαν το έργο των αγίων Αποστόλων, αφού πρώτα αφιέρωσαν τον εαυτό τους στον Χριστό και δοκιμάστηκαν στο στάδιο των αρετών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αξιωθούν να λάβουν τον θείο φωτισμό και να ορθοτομήσουν τον λόγο της αλήθειας με την όλη ζωή, το κήρυγμα και τα σοφά συγγράμματά τους.
Πολύ εμφαντικά τους περιγράφει το γνωστό και ωραίο Δοξαστικό που τους χαρακτηρίζει “αστέρες πολύφωτους του νοητού στερεώματος, πάγχρυσα στόματα του Λόγου, θεηγόρους οπλίτες της παρατάξεως Κυρίου, ακαταμάχητους χειριστές της σφεντόνας του Πνεύματος”, με την οποία κατάφεραν συντριπτικό πλήγμα εναντίον της πολύμορφης πλάνης.
Ο βίος και τα συγγράμματά τους, όπως παρατήρησε δόκιμος θεολόγος, “αποτελούν ένα από τα πολυτιμότερα τμήματα της πνευματικής προίκας της Εκκλησίας, το σπουδαιότερο μετά την Αγία Γραφή”. Η εξήγηση είναι απλή: Όσα βίωσαν, δίδαξαν, έπραξαν και έγραψαν, ήταν αποτέλεσμα της εμβάθυνσής τους στο Λόγο του Θεού, όχι μόνο διανοητικά αλλά και βιωματικά. Αυτό τους βοήθησε να αποκτήσουν φωτισμένη σκέψη και να εισχωρήσουν στα δύσκολα, για τους απλούς, μυστήρια της θείας αποκάλυψης.
Είναι βέβαια γνωστόν ότι οι άγιοι Πατέρες δεν ήταν όλοι τους κατά κόσμον σοφοί. Συγκριτικά μάλιστα προς το σύνολό τους, αποτελούν μικρή μερίδα. Διότι πλάι στους πολύ γνωστούς και σοφούς αγίους Αθανάσιο, Βασίλειο, Γρηγόριο, Χρυσόστομο, Δαμασκηνό, Κύριλλο Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων, Σωφρόνιο, Φώτιο, Γρηγόριο Παλαμά, Συμεών τον Νέο Θεολόγο κ.ά., στέκονται αμέτρητοι άλλοι που στερούνταν της κοσμικής σοφίας. Αλλά ως “διδακτοί Θεού” αναδείχτηκαν όντως συνετοί και έμπειροι καθοδηγητές ψυχών, πολλές από τις οποίες οδήγησαν και οδηγούν ανά τους αιώνες στον δρόμο της σωτηρίας. Ανάμεσά τους Μέγας Αντώνιος, που αν και αγράμματος αναδείχτηκε πραγματικός “καθηγητής της ερήμου” και αλληλογραφούσε μαζί του ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, οι άγιοι Σπυρίδων και Νικόλαος, οι λεγόμενοι Νηπτικοί Πατέρες, οι “Κολλυβάδες” και πολλοί από τους σύγχρονους Γέροντες, σαν τον πριν από 13 μήνες οσίως κοιμηθέντα Εφραίμ τον Φιλοθεϊτη (της Αριζόνας).
Πατέρες δηλαδή της Εκκλησίας δεν είναι μόνον όσοι μας άφησαν βαθυστόχαστες συγγραφές. Είναι και όσοι στο διάβα των αιώνων αναδείχθηκαν φωτισμένοι ποιμένες, όσοι έζησαν οσιακό βίο, όσοι κατοχύρωσαν με την ψήφο τους τα ορθόδοξα δόγματα σε οικουμενικές ή τοπικές συνόδους, όσοι αντιστάθηκαν με γενναιότητα στις επιθέσεις των αιρετικών κατά της Πίστης. Επισημαίνοντας τα ανωτέρω δεν μειώνουμε την αδιαμφισβήτητη προσφορά των Πατέρων που παράλληλα προς τη χριστιανική σοφία κατείχαν και την κοσμική.
Δύο είναι τα κύρια γνωρίσματα των Πατέρων: Η μεγάλη αγιότητα και η ορθόδοξη ακτινοβολία τους. Αυτό το δεύτερο δεν προϋποθέτει οπωσδήποτε την ύπαρξη συγγραμμάτων. Γι’ αυτό πρέπει να προσεγγίζονται όλα τα μεγάλα αναστήματα που ποιμαίνουν και διδάσκουν στην Εκκλησία, όλοι οι γνωστοί Πατέρες της, που είτε με τον λόγο είτε με τα έργα συντείνουν στο να κρατηθεί και να δυναμώνει στη ροή των αιώνων η Ορθόδοξη Πίστη. Όσο είναι Πατήρ της Εκκλησίας ο Μέγας Αθανάσιος, άλλο τόσο είναι και ο Νικόλαος Μύρων και ο Σπυρίδων Τριμυθούντος. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε, ότι και οι συγγραφείς των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, πλην του Λουκά και του Παύλου, δεν ήταν κάτοχοι κοσμικής σοφίας. Ήταν όμως “βγαλμένοι από το υπερώον της Πεντηκοστής”, είχαν την “παιδεία Κυρίου”. Είχαν “φόβον Κυρίου” ο οποίος είναι “αρχή σοφίας”.
Γι’ αυτό, τον τρέχοντα μήνα που η Εκκλησία τιμά πολλούς αγίους Πατέρες (ενδεικτικά: Μέγα Βασίλειο, Σεραφείμ του Σάρωφ, Γρηγόριο Νύσσης, Μέγα Αντώνιο, Αθανάσιο, Κύριλλο, Μακάριο Αιγύπτιο, Μάρκο Ευγενικό, Μέγα Ευθύμιο, Μάξιμο τον Ομολογητή, Γρηγόριο τον Θεολόγο, Ιωάννη τον Χρυσόστομο κ.ά.), μάς δίνεται η ευκαιρία να μελετήσουμε τη ζωή και το έργο τους για να αντλήσουμε σπουδαία διδάγματα για την παρούσα και τη μέλλουσα ζωή.
Ευάγγελος Π. Λέκκος
