17/11/2020
Α΄
Ας διευκρινίσουμε εξαρχής την έννοια των όρων Θεία Πρόνοια και Τύχη, ώστε οι αναγνώστες μας να κατανοήσουν με ακρίβεια και το κείμενο που ακολουθεί: Η Θεία Πρόνοια είναι ενέργεια του Τριαδικού Θεού. Αναφέρεται στην επιμέλεια και τη φροντίδα για τη συντήρηση και διακυβέρνηση της κτιστής Δημιουργίας Του, με ειδικότερη αναφορά στη ζωή, την προστασία και τη σωτηρία του ανθρώπου. Ο Θεός “ανατέλλει τον ήλιο του για κακούς και καλούς και στέλνει τη βροχή του σε δικαίους και αδίκους” (Ματθ. 5,45).
Η Τύχη ήταν θεότητα στην ελληνική και τη ρωμαϊκή Μυθολογία (Fortuna), θυγατέρα του Ωκεανού και της Τηθύος (ή του Ερμή και της Αφροδίτης) και προσωποποίηση της τύχης, δηλαδή της σύμπτωσης απροσδόκητων γεγονότων, είτε θετικών είτε αρνητικών (καλοτυχία ή κακοτυχία). Για όσους πιστεύουν σ’ αυτήν, Τύχη είναι η (μεταφυσική) δύναμη που (υποτίθεται ότι) επηρεάζει θετικά ή αρνητικά τα γεγονότα.
Η Δημιουργία του κόσμου “εκ του μηδενός”, από ύλη που δεν προϋπήρξε, είναι μια πράξη αγάπης, αγαθότητας, πανσοφίας και παντοδυναμίας του Τριαδικού Θεού. Περιλαμβάνει τόσο τα ορατά όσο και τα αόρατα κτίσματα. Κανένας δεν “ανάγκασε” τον Θεό να δημιουργήσει τον κόσμο. Μοναδικό κίνητρό Του υπήρξε αυτό που επισημαίνει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: “Επειδή ο αγαθός και υπεράγαθος Θεός δεν αρκέστηκε ¨τη εαυτού θεωρία¨, από υπερβολική αγάπη ευαρεστήθηκε να δημιουργήσει τα όντα, για να ευεργετηθούν και να συμμετάσχουν στα δικά Του αγαθά. Γι’ αυτό και από το μηδέν παράγει και δημιουργεί τα σύμπαντα, τα ορατά και τα αόρατα”. “Τίποτα κακό δεν έγινε από τον Θεό”, λέει και ο άγιος Θεόφιλος Αντιοχείας, και όλα όσα δημιούργησε ο Θεός ήταν “καλά λίαν” (Γεν. 1,31).
Όλα βέβαια ήταν “καλά λίαν”, αλλά ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε απόλυτα αυτοτελής και ανεξάρτητος. Η αυτοτέλειά του ήταν σχετική και δεν επαρκούσε για τη συντήρηση και την εξέλιξη των δημιουργημάτων, μάλιστα δε του ανθρώπου. Είχε ανάγκη της βοήθειας και της πρόνοιας του Θεού, ο οποίος δεν τον άφησε στην τύχη του. Εξακολούθησε να φροντίζει γι’ αυτόν, κυβερνώντας και κατευθύνοντάς τον προς τον τελικό και αιώνιο προορισμό του. Έτσι εξηγείται το γιατί οι χριστιανοί πιστεύουμε, ότι όλα προνοούνται και διοικούνται αποκλειστικά και μόνον από τον Θεό. Διότι ο Θεός “δεν δημιούργησε απλώς και μόνο την Κτίση, αλλά και αφού τη δημιούργησε, την φροντίζει… και όλα γενικώς τα ορατά και τα αόρατα απολαμβάνουν την πρόνοιά Του. Αν μάλιστα συμβεί να στερηθούν αυτήν την ενέργεια, θα καταστραφούν” (ιερός Χρυσόστομος).
Η συντήρηση και η κυβέρνηση του κόσμου συντελείται με τη συνέργεια της θείας δύναμης και πρόνοιας, αλλά και των φυσικών και πνευματικών νόμων και κανόνων που θέσπισε ο Δημιουργός. Στον κόσμο δεν υπάρχει τίποτε το τυχαίο ή κάτι που να μην έχει προβλεφτεί από τον Θεό, όπως πολύ εύστοχα διατυπώθηκε από τον Μέγα Βασίλειο: “Μην πεις ότι αυτό έγινε τυχαία, ή τούτο εμφανίστηκε αυτόματα. Τίποτε δεν υπάρχει άτακτο, τίποτε αόριστο, τίποτε που έγινε στην τύχη…, ή από κακή τύχη ή κακιά ώρα. Αυτές είναι απόψεις των αμόρφωτων… Τίποτε δεν μένει έξω από την πρόνοιά Του, τίποτε παραμελημένο από τον Θεό. Τα πάντα εποπτεύει ο ακοίμητος οφθαλμός, βρίσκεται δίπλα σε όλους, μεριμνώντας για τη σωτηρία του καθενός”.
Ενώ όμως η Θεία Πρόνοια συνεργεί όταν ο άνθρωπος αγωνίζεται για το καλό και την αρετή, αντίθετα δεν συνεργεί κάθε φορά που ο άνθρωπος επιλέγει ελεύθερα να κάνει το κακό, την αμαρτία. Τότε “παραχωρεί τω αυτεξουσίω” (Ιωάννης ο Δαμασκηνός). Υποχωρεί δηλαδή μπροστά στην ελευθερία της βούλησης και το δικαίωμα της επιλογής, το οποίο ο Ίδιος παραχώρησε στο πλάσμα Του, τον άνθρωπο.
Πρέπει λοιπόν να διευκρινιστεί εδώ, ότι ναι μεν “πιστεύουμε ότι όλα τα όντα, ορατά και αόρατα, κυβερνιούνται από την Πρόνοια του Θεού, τα κακά όμως και αμαρτωλά, τα προγνωρίζει μεν ο Θεός και τα παραχωρεί, αλλά δεν είναι και αίτιος ο Ίδιος γι’ αυτά, επειδή δεν είναι και αυτός που τα πράττει”, ερμηνεύει ο άγιος Δοσίθεος Ιεροσολύμων.
Γνωρίζοντας ο παντογνώστης Κύριός μας, ότι ο άνθρωπος έχει την τάση να μεριμνά και να αγχώνεται, πολλές φορές υπερβολικά, για θέματα που έχουν σχέση με τη ζωή του, στην επί του Όρους ομιλία Του (Ματθ. 5,1 – 7,27) παρέδωσε στην ανθρωπότητα την τέλεια ηθική διδασκαλία, η εφαρμογή της οποίας εγγυάται την αληθινή εν Χριστώ ζωή, τη βίωση της επί της γης Βασιλείας του Θεού και τη σωτηρία της. Σ’ αυτήν την ανυπέρβλητη διδασκαλία περιέλαβε και όσα πρέπει να γνωρίζει ο άνθρωπος για τις μέριμνες του βίου.
Αλλά, θα χρειαστεί να συνεχίσουμε την ερχόμενη Τρίτη 24 Νοεμβρίου.
Ευάγγελος Π. Λέκκος
