28 Φεβρουαρίου 2021.
Στην υπέροχη παραβολή του Ασώτου, τη γενική χαρά για την επιστροφή του, ήρθε να διαταράξει και να απειλήσει ο πρεσβύτερος γιος, γυρίζοντας από τον αγρό στον οποίο εργαζόταν, αλλά όχι με πνεύμα αγάπης. Τη συμπεριφορά του εξηγεί άριστα ο ερμηνευτής Θεοφύλακτος Βουλγαρίας: “Γιατί ο πρεσβύτερος γιος φαίνεται φθονερός, ενώ κατά τα άλλα ζούσε ευχάριστα και βρισκόταν στη δούλεψη του πατέρα; Η απορία θα λυθεί, αν κανείς σκεφθεί για ποιο λόγο ειπώθηκε η παραβολή. Σίγουρα πάντως διότι γόγγυζαν σε βάρος του Κυρίου, που δεχόταν σε μετάνοια πόρνες και τελώνες, οι Φαρισαίοι οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους καθαρούς και δίκαιους… Αυτήν την ιδέα που είχαν για τους ίδιους οι Φαρισαίοι αποδοκιμάζει ο Κύριος με την παραβολή αυτή”.
Τόση ήταν η οργή του πρεσβύτερου γιου, που δεν ήθελε να μπει στο σπίτι. Αυτό συμβολίζει τη δυσαρέσκεια των Φαρισαίων, που αρνούνταν κάθε επικοινωνία με τους αμαρτωλούς και κάθε συμμετοχή στη χαρά της μετανοίας τους. Αντίθετα, ο φιλάνθρωπος πατέρας, “και αυτόν που επέστρεψε τιμά και αυτόν που έμεινε κοντά του παρακαλεί” (Ζιγαβηνός). Δεν θύμωσε με τον πρεσβύτερο γιο, δεν είπε “κάνε ό,τι θέλεις”. Δεν έστειλε κάποιον άλλον να του εξηγήσει και να του ζητήσει να μπει στο σπίτι. Βγήκε έξω ο ίδιος και τον παρακαλούσε. Το ίδιο κάνει πάντοτε και ο Θεός Πατέρας σε ανάλογες περιπτώσεις (βλ. Γεν. 4, 6, Πράξ. 12, 18 κ.α.). Το έκανε και με τους Φαρισαίους στη σημερινή παραβολή.
Η στάση του πρεσβύτερου γιου αποδίδεται με τις λέξεις: Δουλική υπακοή, καταπιεσμένη αρετή, αλαζονική συμπεριφορά. Αυτά είναι τα γνωρίσματα της στάσης του. Τόσα χρόνια σου δουλεύω, του λέει, χωρίς να τον αποκαλέσει πατέρα. Ισχυρίζεται ότι δεν παρέβη καμιά εντολή του, συμβολίζοντας πάλι μ’ αυτό την αυταρέσκεια των Φαρισαίων πως ήταν πιστοί τηρητές του Νόμου, αλλά κι εκείνων που για χρόνια υπηρέτησαν τον Θεό, λόγος για τον οποίο πρέπει να Τον ευγνωμονούν και να μη νιώθουν καύχηση. Η οργή τον κάνει να λησμονεί το πόσο καλά περνούσε κοντά στον πατέρα του και να νιώθει αδικημένος. Το “μετά των φίλων μου” το λέει για να υπενθυμίσει το “μετά πορνών” του αδελφού του, τον οποίο απαξιοί και να αποκαλέσει αδελφό, χαρακτηρίζοντάς τον “ο γιος σου αυτός”, θυμίζοντας και εδώ το του Φαρισαίου “αυτός ο τελώνης” (Λουκ. 18, 11).
Αν και ο οργισμένος πρεσβύτερος γιος μες στον θυμό του απέφυγε να τον προσφωνήσει “πατέρα”, εκείνος τον προσφωνεί στοργικά ¨τέκνον”, παιδί μου, δείχνοντάς του την πατρική αγάπη. Και στο παράπονο που μόλις πριν είχε εκφράσει, δίνει την απάντηση ότι όχι ένα ερίφιο (κατσίκι), αλλά και όλη η μεγάλη περιουσία του ανήκει και σ’ αυτόν. Άλλωστε, σύμφωνα και με πατερική ρήση, “δεν οφείλουν τα τέκνα να πλουτίζουν για τους γονείς, αλλά οι γονείς για τα τέκνα”. Προϋπόθεση βέβαια γι’ αυτό είναι τα τέκνα να βρίσκονται ενωμένα με τον πατέρα, για να γίνουν και κληρονόμοι του (βλ. Ρωμ. 8, 17). Στη συνέχεια προτρέπει τον πρεσβύτερο γιο να χαρεί με όλους τους άλλους για τη μετάνοια του αδελφού του και την επιστροφή στο πατρικό σπίτι.
Τί αποφάσισε μετά από τα λόγια αυτά του πατέρα δεν αναφέρεται στην παραβολή. Αν δηλαδή μπήκε στο σπίτι για να ευφρανθεί με τις συνήθεις εκδηλώσεις της χαράς (με φαγητό, χορό και ποτό) και να χαρεί εκδηλώνοντας τα εσωτερικά του συναισθήματα. Σχολιάζει Ευθύμιος ο Ζιγαβηνός: “Παρουσιάζει ως αναγκαία την ευφροσύνη και τη χαρά. Γιατί, ποιός δεν ευφραίνεται βλέποντας νεκρό να ξαναζεί; Και ποιός βρίσκοντας το χαμένο δεν χαίρεται;”
Και ο ανυπέρβλητος ιερός Χρυσόστομος επισημαίνει: “Όταν πρέπει να διασωθεί ο απολωλός, δεν είναι καιρός δικαστηρίου, ούτε εξέτασης, αλλά μόνο φιλανθρωπίας και συγγνώμης. Αν όμως ήταν αναγκαίο να κριθεί ο άσωτος, αρκετά πλήρωσε με όσα πέρασε ζώντας σε μακρινή και ξένη χώρα”, βόσκοντας χοίρους και τρώγοντας ξυλοκέρατα…
Συμπερασματικά, η παραβολή του ασώτου δείχνει ξεκάθαρα, αυτό που αργότερα θα έγραφε και ο ευαγγελιστής Ιωάννης: “Κοιτάξτε με πόση αγάπη μας αγάπησε ο Πατέρας! Η αγάπη του είναι τόσο μεγάλη, ώστε να ονομαστούμε παιδιά του Θεού” (Α΄ Ιω. 3, 1).
Ευάγγελος Π. Λέκκος
θεολόγος, νομικός
