Η Κύπρος πολύ ενωρίς δέχτηκε όχι μόνο το κήρυγμα του Ευαγγελίου από τους αποστόλους Βαρνάβα, Παύλο και Μάρκο, και τον τετραήμερο και φίλο του Χριστού Λάζαρο, πρώτο επίσκοπο Κιτίου, αλλά όντας κοντά στα πρώτα μοναστικά κέντρα της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης, ανέπτυξε και τον ασκητικό και κοινοβιακό τρόπο ζωής. Μοναχοί, προσκυνητές των Αγίων Τόπων και ασκητές εύρισκαν καταφύγιο στη μεγαλόνησο της Ανατολικής Μεσογείου και σύντομα γέμισαν την Κύπρο με ασκηταριά, προσκυνήματα, μονές, ώστε δίκαια να αποκαλείται “νήσος των αγίων” ή “αγία νήσος”.
Πρώτες μορφές οργανωμένων, έστω και υποτυπωδώς, μοναστηριών, αναφέρονται κατά την παράδοση από τον 4ο αιώνα, χωρίς βέβαια να υπάρχουν και τεκμηριωμένα στοιχεία για τον ακριβή χρόνο και και τόπο. Οι ενδείξεις συγκλίνουν στο να γίνει δεκτή η άποψη, ότι το πρώτο μοναστήρι που ιδρύθηκε στην Κύπρο είναι του Σταυροβουνίου, αφού αποδίδεται η οικοδόμησή του στην αγία Ελένη, τη μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου (α΄ τέταρτο του 4ου αιώνα). Στην ίδια εποχή τοποθετείται η σύσταση και των μονών Αγίου Νικολάου των Γάτων (327), Τιμίου Σταυρού Όμοδος και Ιερέων στην Πάφο.
Ακολουθεί η ίδρυση γνωστών μοναστηριών που λειτουργούν μέχρι σήμερα, όπως: Του Αγίου Νεοφύτου, της Παναγίας του Κύκκου, της Παναγίας του Μαχαιρά, της Χρυσορροϊτίσσης, της Παλουριωτίσσης κ.ά., ενώ και στα μεταγενέστερα χρόνια δεν έπαψε η ίδρυση και άλλων μοναστικών κέντρων, στα οποία μοναχοί ή μοναχές ασκούνται στην προσευχή και τη νηστεία, την παρθενία και την ακτημοσύνη, την ταπείνωση και τη μυστηριακή ζωή. Ταυτόχρονα, στις περιόδους της μακράς δουλείας της μεγαλονήσου, δεν έπαυαν να προσφέρουν προστασία και ασφάλεια στους Έλληνες χριστιανούς, να καλλιεργούν τα γράμματα και τις εκκλησιαστικές τέχνες, να αποτελούν εστίες εθνικής αντίστασης, καταφύγια αγωνιστών, σημεία ανεφοδιασμού και αναβαπτισμού.
Τα μοναστήρια αυτά ανήκουν στην Εκκλησία της Κύπρου, η οποία από το τέλος του 4ου αιώνα, με βάση τον 8ο κανόνα της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου, του έτους 381, είναι ανεξάρτητη, αφού “οι προεστώτες” έχουν “το ανεπηρέαστον και αβίαστον… κατά τους κανόνας των οσίων Πατέρων και την αρχαίαν συνήθειαν, δι’ εαυτών τας χειροτονίας των ευλαβεστάτων επισκόπων ποιούμενοι...”.
Διοικείται από τη Σύνοδο των μητροπολιτών, της οποίας προεδρεύει ο “αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου”. Περιλαμβάνει την Αρχιεπισκοπή Κύπρου (Λευκωσία) και τις Μητροπόλεις Πάφου (Πάφος), Κιτίου (Λάρνακα), Κυρηνείας (προσωρινώς Κοκκινοτριμιθιά και Γραφεία στη Λευκωσία), Λεμεσού (Λεμεσός), Μόρφου (Μόρφου), Κωνσταντίας-Αμμοχώστου (προσωρινώς Παραλίμνιο), Κύκκου και Τηλλυρίας (Ι. Μονή Κύκκου), Ταμασού και Ορεινής (Επισκοπειό) και Τριμυθούντος (προσωρινώς Ιδάλιον).
Στη μεγαλόνησο Κύπρο υπάρχουν περισσότερα από πενήντα μοναστήρια και ησυχαστήρια, από τα οποία πολλά δεν λειτουργούν πλέον, αφού βρίσκονται βεβηλωμένα και λεηλατημένα στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της, αναμένοντας την ημέρα του λυτρωμού και της επαναλειτουργίας τους. Μακάρι να μην αργήσει αυτή η μέρα!
Προσεχώς, συν Θεώ, θα παρουσιάσουμε την ιστορία των μεγάλων μοναστηριών της Κύπρου.
Ευάγγελος Π. Λέκκος
θεολόγος, νομικός
ความคิดเห็น